Bałtyk jest morzem śródlądowym, otoczonym lądem tylko jednego kontynentu. Jest też jednym z najmłodszych mórz Atlantyku. Rozwój naszego morza związany jest z wytapianiem się lodowca w czasie ostatniego zlodowacenia północnopolskiego, oraz ze wznoszeniem i obniżaniem się obszaru północnej Europy. Około 12 tys. lat temu wody roztopowe, zbierające się przed czołem lądolodu, utworzyły słodkowodne bałtyckie jezioro zaporowe, które dopiero później uzyskało połączenie z Atlantykiem.
W ten sposób ok. 500 lat później powstało zimne Morze Yolidowe. Zanikający przez setki lat lądolód skandynawski powodował podnoszenie się terenów Skandynawii, czego wynikiem była utrata połączenia morskiego z Atlantykiem i ponowne przeobrażenie się morza (ok. 8 tys. lat temu) w słodkowodne jezioro ancylusowe. Równocześnie obniżyło się południowe wybrzeże jeziora ancylusowego, i powstało powtórne połączenie z Atlantykiem.
Współczesny Bałtyk ukształtowany został ok. 2 tys. lat temu. Rozciąga się południkowo na długości ok. 1300 km . Zajmuje on powierzchnię 415,3 tys. km kwadratowych Bałtyk jest morzem płytkim, szelfowym. Około 80% jego powierzchni leży na głębokości 50 – 100 m. Na dnie wyróżnić można głębie, oraz płycizny – ławice (Ławica Słupska, Bornholmska i Odrzańska). Średnia jego głębokość wynosi 52 m., a maksymalna głębokość – 459 m. (głębia Lansort na wschód od Gotlandii).
Bałtyk jest też morzem chłodnym. Jego temperatura zależy od szerokości geograficznej, a także od zasolenia. Średnie zasolenie wynosi od 8 do 10 ‰. Występują lokalne prądy morskie:
- powierzchniowy prąd wody słodkiej (opadowej), płynący na zachód,
- głębinowy prąd wody słonej przynoszący słone wody z Morza Północnego,
- dryfy powodujące potok rumowiska skalnego, szczególnie piasku i tworzenie mierzei (przy wybrzeżach południowych)
Brzeg polski dzieli się na dwa główne rodzaje:
- Klifowy – w miejscach, gdzie morze podchodzi do wysoczyzny morenowej )z przewagą glin i głazów);
- Wydmowy (niski i piaszczysty) – w miejscach gdzie występują niskie obszary pradolinne, często zabagnione.
Polskie wybrzeże określa się jako mierzejowo – zalewowe.
