Akcja powieści “Dżuma” Camusa toczy się w Oranie w 194. roku. Jest to wymowna data, wskazuje na lata czterdzieste, lecz nie ukonkretnia czasu do końca, nadaje powieści wydźwięk uniwersalny. na miasto spada zaraza – pierwszym symbolem zagrożenia są wypełzające, chore, zdychające szczury. Choroba rozwija się i pochłania coraz więcej ofiar. Miasto zostaje zamknięte, ludzie nie mogą opuścić ogniska zarazy.
W tym tekście przeczytasz:
Różne postawy bohaterów Dżumy
Pisarz śledzi postawy i czyny tych, którzy zostali. Jest to skrupulatna analiza, która ma rozwikłać problem człowieka postawionego wobec spraw i wydarzeń ostatecznych, wobec zagrożenia.
Są różne postawy:
Dr Bernard Rieux
Jest lekarzem z powołania, niesie pomoc bez względu na wynagrodzenie. Prezentuje aktywna, bohaterską postawę, uosabia szlachetność i uczciwość. Dla Rieux dżuma to wróg i trzeba podjąć z nim walkę. Wartości, w które wierzy doktor to przyjaźń i miłość.
R. Rambert
Dziennikarz z Paryża, który przeżył swoistą ewolucję. Dżuma sprawiła, że nauczył się prawdziwych wartości. Rambert miał pecha – przyjechał do Oranu, by przeprowadzić badania nad życiem Arabów, pozostawił w Paryżu żonę. Początkowo pragnął uciec, myślał tylko o sobie. Lecz pozostał i przyjął także aktywną postawę walki z chorobą. Zwalczył zło tkwiące w sobie.
J. Tarrou
Człowiek-tułacz, który zaznał w życiu wszystkiego. Dżuma także czyni zeń człowieka aktywnego, organizatora, “żołnierza” niosącego pomoc. Tarrou ginie – lecz życie jego w ostatniej chwili nabiera sensu i wartości. Cottard – przestępca, który nie widział sensu życia i chciał się zabić. Dżuma przyniosła mu wyzwolenie, a także możliwość zadośćuczynienia win, spłacenia długu wobec ludzi. Stąd jego aktywna postawa – wręcz zachwyt zarazą.
Ojciec Pannelaux
Przyjmuje postawę bierną. Głosi swoistą naukę, uważa, że dżuma jest karą, którą Bóg zesłał na ludzi grzesznych, że nie dosięgnie ona niewinnych. Sam umiera i nie przyjmuje pomocy.
Joseph Grand
Typowy urzędnik o zmarnowanym życiu, który tworzy sobie ułudę – ideał w formie książki, którą pisze. Emocjonuje go tylko jedno zadanie, nad którym pracuje – jest ucieczką od życia.
Podsumowanie postaci
Jak widać, różne są postawy ludzi wobec zagrożenia. Los każdej postaci to przykład. Przesłanie jest zaś postulatem podjęcia walki ze złem, o poznanie go i niszczenie. Brak działań, bezmyślność, pogodzenie się z losem mogą tylko zło potęgować. Godność i siła człowieka zawieszonego we wszechświecie wobec zarazy, wojny, złych instynktów polega właśnie na podjęciu działań.
“Dżuma” jako powieść parabola
“Dżuma” jest powieścią parabolą. Oznacza to, że wydarzenia i świat w niej przedstawione są pretekstem do głębszych przemyśleń, do przekazania uniwersalnych prawd o ludzkiej egzystencji. I rzeczywiście. Losy bohaterów “Dżumy” są przykładami pewnych postaw; rozpatrywaliśmy przenośne znaczenie tytułu, brak konkretyzacji czasowej sprawia, że powieść nabiera uniwersalnego wymiaru. Narracja w “Dżumie” jest wymienna – to znaczy, że wydarzenia są przedstawione przez kilka głosów. Dzięki temu zabiegowi Camus osiąga pewien obiektywizm, ogląd spraw z różnych punktów widzenia. Głównym narratorem jest doktor Rieux, lecz prócz niego “mówią” też dialogi, które przytacza, a także “zapiski” Jana Tarrou. Opisując dzieje zarażonego dżumą Oranu, opisał Camus człowieka – kruchość jego egzystencji i drogi ku obronie swojej ludzkiej godności. Camus był egzystencjalistą, wyraźnie widać to w powieści – dlatego tematem jest człowiek postawiony wobec kosmosu. Nie wobec przyjaznego błękitu, lecz wobec czarnej otchłani kosmicznej.
Dżuma spadła na Oran, odizolowała mieszkańców miasta od innych ludzi i sprawdziła ich człowieczeństwo – była bowiem wielkim eksperymentem.
Jak rozumieć tytuł “Dżuma”?
Wyjaśnień jest kilka:
“Dżuma” jako choroba, która spadła na Oran
Jest to znaczenie realistyczne i organizuje całość wydarzeń w powieści. Lecz jako choroba dżuma oznacza także zarazę, żywioł, który w każdej chwili i nie wiadomo skąd może spaść na społeczność ludzką. To symbol zagrożenia człowieka wobec sił, na które nie ma wpływu.
“Dżuma” jako wojna
Jest to znaczenie przenośne, a i wojna jest żywiołem nieco innym niż choroba – bo jej sprawcami są ludzie. Lecz jest równie groźna – i jest także “godziną próby”, wyzwala z ludzi różne zachowania i postawy, wobec których człowiek musi się opowiedzieć.
“Dżuma” jako zło tkwiące w człowieku
Jest to zaraza, negatywny pierwiastek, który tkwi w każdej jednostce ludzkiej i z którym trzeba się zmagać. To zło ujawnia się często w chwilach zagrożenia, takich jak żywioł lub wojna. Poraża, niszczy i rodzi nowe zło – jest zatem tak samo zaraźliwą chorobą jak dżuma. “Każdy nosi w sobie dżumę, nikt bowiem, nikt na świecie nie jest od niej wolny.”
Zobacz również inne streszczenia lektur szkolnych na naszych stronach!
