Mesjanizm to (w literaturze polskiej) przekonanie o szczególnej roli Polski i narodu polskiego w dziejach świata. Jego elementy pojawiają się w XVII wieku jako jeden ze składników sarmatyzmu, przede wszystkim wiara w misję dziejową narodu polskiego jako przedmurza chrześcijaństwa.
Rozkwit po utracie niepodległości, zwłaszcza po upadku powstania listopadowego, w środowisku Wielkiej Emigracji. Polska to Mesjasz narodów, który da ludom Europy Królestwo Boże na ziemi i wyzwoli je od tyranii.
Wykład filozofii mesjanistycznej daje A. Mickiewicz w “Dziadach” cz. III (1832), a przede wszystkim w “Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego” (1832). W “Dziadach” mesjanizm występuje w “Widzeniu Księdza Piotra”, w którym to objawieniu Ksiądz Piotr widzi Polskę – Chrystusa rozpostartą na krzyżu trzech mocarstw zaborczych.
Tak jak Chrystus cierpiał za losy ludzkości, tak i Polska musi cierpieć za Europę, ale zmartwychwstanie i przyniesie wolność całemu kontynentowi. Uporządkowany wykład tych poglądów Mickiewicz zawarł w “Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego”, w których emigracja polska w Paryżu zostaje powołana do roli apostołów, rycerzy tej wolności, którą przyniesie zmartwychwstanie Polski.
