“Monachomachia czyli wojna mnichów” jest poematem heroikomicznym. Termin ten nadaje się utworom poetyckim, które parodiują eposy bohaterskie. Źródłem komizmu jest zestawienie heroicznych bojów, niezwykłych przygód i ważkich problemów z niezwykle miernymi, często wręcz śmiesznymi postaciami, które w nich uczestniczą.
“Monachomachia” opowiada w sześciu pieśniach o sporze między dwoma zakonami – dominikanów i karmelitów. Spór wywołała Jędza Niezgody i dokładnie nie wiadomo, co jest jego istotną przyczyną. Utwór wymierzony jest w polskie klasztory, zwłaszcza zakonów żebraczych, których było wówczas mnóstwo, a które były siedliskiem ciemnoty i nieróbstwa.
Dlatego utwór tak maluje miasteczko, w którym rozgrywa się akcja:
“Było trzy karczmy, bram cztery ułomki,
Klasztorów dziewięć i gdzieniegdzie domki”.
W każdym z owych dziewięciu klasztorów:
“Wielebne głupstwo od wieków mieszkało
Pod starożytnej schronieniem świątnicy
Prawych czcicielów swoich utaczało”.
Dysputa teologiczna, na którą dominikanie wyzywają karmelitów, przeradza się w bójkę na trepy, pięści, kufle, a nawet święte księgi i kropidła. Walkę szczęśliwie zażegnano uroczystym wniesieniem ogromnego pucharu pełnego wina. Wygląd mnichów i ich tryb życia nie budzą wątpliwości, że nikt w zakonie nie słyszał o ascetyzmie, wymaganym przecież w życiu klasztornym.
Świadczą o tym “mięsiste jagody” (policzki) księdza doktora, ledwo toczące się obfite ciała innych zakonników, czy chociażby sam ksiądz przeor, który z racji nagłego zamieszania “porwawszy się z puchu, pierwszy raz w życiu Jutrzenkę obaczył”.
Obrazu dopełniają smakowite posiłki, którym towarzyszyły pełne kielichy:
“Wódka to była, co ją zwą kminkową,
Przy niej toruński piernik pozłocisty,
Sucharki masą oblane cukrową”.
Satyryczny obraz “świętych próżniaków” to świadomy cios poety wymierzony w oświatę kierowaną przez duchowieństwo zakonne. W okresie, gdy Komisja Edukacji Narodowej dokonywała reformy szkolnictwa, gdy walczono o jego świecki charakter, utwór Krasickiego był ważnym narzędziem w rękach wszystkich zwolenników postępu. O intencjach autora świadczą słowa jednego z bohaterów “Monachomachii”, że: “Trzeba się uczyć, upłynął wiek złoty”, czy też te, które mówią o konieczności wytykania błędów tym, którzy mają wpływ na rozwój kraju:
“Szanujmy mądrych, przykładnych, chwalebnych
Śmiejmy się z głupich, choć i przewielebnych”.
Znakomitą bronią w walce z “głupimi” może być śmiech z popełnionych przez nich błędów, gdyż jak uczy życie:
“I śmiech niekiedy może być nauką,
Kiedy się z przywar, nie z ludzi natrząsa”.
Poemat ukazał się bezimiennie, lecz prędko odkryto, kto jest jego autorem. Ostre ataki krytyki zmusiły Krasickiego do napisania “Antymonachomachi”, w której tylko pozornie wycofuje się z tego, co wcześniej przedstawił. Skoro “prawdziwa cnota krytyk się nie boi”, nie powinni “Monachomachią” poczuć się dotknięci ci wszyscy, którzy są w porządku, a ci, których dotknęła, widocznie na krytykę zasłużyli.
Zobacz również inne streszczenia lektur szkolnych na naszych stronach!
