Manieryzm jest to jeden z nurtów renesansu, który pojawił się w drugiej poł. XVI w. Stał on w opozycji wobec renesansowego klasycyzmu.
Główne założenia manieryzmu to:
- niezależność wobec autorytetu sztuki klasycznej (antycznej)
- wyeksponowanie indywidualizmu i subiektywizmu artysty względem dzieła
- odejście od zasady mimesis – naśladownictwa natury i dzieł wielkich mistrzów antycznych
- udziwnianie i wysubtelnianie dzieł sztuki
- odejście od zasady klasycznego umiaru i harmonii – zachwianie proporcji, skomplikowanie obrazu świata
Można powiedzieć, że manieryzm to pierwszy krok w stronę baroku, choć nurty te przez pewien czas współistniały. Manieryzm był buntem przeciwko bezgranicznej wierze renesansu w potęgę człowieka i w harmonię w świecie.
Wojny religijne, kontrreformacja, płonące stosy – to wszystko zdawało się zaprzeczać podstawowym założeniom klasycyzmu i humanizmu. Klęskę obu tych nurtów potwierdziła męczeńska śmierć na stosie Giordana Bruna – wielkiego uczonego, zwolennika teorii Kopernika, walczącego o prawo do prawdy. Tak więc manieryzm wyraża zagubienie człowieka w labiryncie świata i jego bezsilność wobec wszystkich niebezpieczeństw tam czyhających. Nurt ten jest także przejawem poczucia osamotnienia człowieka, opuszczenia przez Boga.
Najwybitniejszym dziełem manieryzmu jest rzeźba Michała Anioła – “Pieta Rondanini” (Pieta – Madonna trzymająca Chrystusa zdjętego z krzyża). Przykładem polskiej literatury manierystycznej są “Treny” J. Kochanowskiego i “Rytmy abo wiersze polskie” M. Sępa-Szarzyńskiego.
Lektura dodatkowa:
– J. Pelc, “Literatura renesansu w Polsce”
– T. Klaniczay, “Renesans, manieryzm, barok”
