Promocja zdrowia i profilaktyka zdrowotna to kluczowe pojęcia funkcjonujące w obrębie zdrowia publicznego. Nierzadko są ze sobą mylone lub utożsamiane. W rzeczywistości to dwa zupełnie inne terminy. Dowiedz się, co oznaczają.
W tym tekście przeczytasz:
Co to jest promocja zdrowia?
Promocja zdrowia definiowana jest jako tworzenie warunków, które zachęcają i ułatwiają prowadzenie prozdrowotnego stylu życia, np. zakaz palenia wyrobów tytoniowych w miejscach publicznych, tworzenie ścieżek rowerowych, wzrost dostępności produktów spożywczych o obniżonej zawartości sodu. Pozwalają one na zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi stan zdrowia. Pojęcie promocji zdrowia zostało użyte po raz pierwszy w 1945 roku przez Henry’ego Sigerista. Jej początek zawdzięcza się odkryciom epidemiologicznym, mającym miejsce w drugiej połowie XX wieku, które wykazały, że indywidualne zachowania człowieka w największym stopniu wpływają na jego zdrowie.
Aktem instytucjonalizacji promocji zdrowia jest uchwalona w 1986 roku Karta Ottawska, która przedstawia następujące kierunki działań, uważane za niezbędne do prowadzenia efektywnej promocji zdrowia:
- rozwój umiejętności osobniczych,
- wzmacnianie działań społecznych,
- tworzenie środowisk wspierających zdrowie, m.in. poprzez rozwój wiedzy i umiejętności na rzecz zdrowia,
- określenie zdrowotnej polityki społecznej, m.in. poprzez programy prozdrowotnej polityki społecznej,
- reorientacja świadczeń zdrowotnych – holistyczne postrzeganie korzyści ekonomicznych, zdrowotnych, rozwojowych kraju.
Niemniej promocja zdrowia realizowana jest głównie przez prozdrowotną politykę publiczną i edukację zdrowotną – proces, w którym ludzie uczą się, jak dbać o swoje zdrowie. Więcej na temat działań ukierunkowanych na zdrowie znaleźć można pod adresem: https://www.welbi.pl/.
Co to jest profilaktyka zdrowotna?
Profilaktyka zdrowotna definiowana jest jako działania mające na celu zapobieganie schorzeniom dzięki im wczesnemu stwierdzeniu i możliwości podjęcia szybkiego leczenia. Inaczej określana jest mianem prewencji. W odróżnieniu od promocji, której punktem wyjścia jest zdrowie, a celem działań pomnażanie rezerw i potencjału zdrowia, w prewencji działania skupiają się na chorobie, podejmowane są w celu jej uniknięcia.
Profilaktyka dzieli się na kilka etapów, mianowicie:
- wczesna – rozumie się ją jako utrwalanie wzorców stylu życia, ukierunkowanego na zdrowie, np. edukacja na temat czynników ryzyka, szczepienia ochronne, eliminacja zachowań podnoszących ryzyko choroby (brak ruchu, niezdrowe odżywianie, palenie papierosów),
- pierwszorzędowa, zwana też pierwotną – kontrolowanie czynników ryzyka chorób, wychwycenie z populacji osób bardziej narażonych na problemy ze zdrowiem, np. obniżenie poziomu cholesterolu, żeby zapobiec miażdżycy, czy poziomu glukozy, aby zmniejszyć ryzyko cukrzycy,
- drugorzędowa, zwana też wtórną – dotyczy osób z grupy ryzyka, skupia się na zapobieganiu konsekwencjom choroby, np. regularne badania kontrolne, przesiewowe badanie skriningowe,
- trzeciorzędowa, zwana też profilaktyką III fazy – dotyczy osób z niepełnosprawnością i chorych, jej działania to zahamowanie choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań, np. leczenie, rehabilitacja, zapobieganie wykluczeniu społecznemu.
