Jedno z wielkich dzieł Manna, tetralogia “Józef i jego bracia“, stanowi, przynajmniej na pozór, odejście od teraźniejszości i sięgnięcie daleko wstecz do tematu biblijnego.
Temat historyczny daje co prawda autorowi niejednokrotnie większe możliwości ukazania właśnie problemów współczesnych, co oczywiście nie polega na mechanicznym przenoszeniu zjawisk i procesów historycznych teraźniejszych w przeszłość czy też na tłumaczeniu współczesności przy pomocy wydarzeń z odleglej przeszłości, lecz na ujęciu jednych i drugich we wspólnej perspektywie, perspektywie historii, stanowiącej ogólną, nadrzędną prawidłowość losu człowieka.
Powiązanie najodleglejszej przeszłości z teraźniejszością uzyskuje Mann przez pełne ironii i dowcipu przeplatanie historii, mitologii i spraw najnowszych. Narrator spraw najodleglejszych np. wykazuje – anachronicznie – dzisiejszą wiedzę, a często i dzisiejszy punkt widzenia. Także bohaterowie mówią niejednokrotnie rzeczy, wykraczające znacznie poza ich uwarunkowania historyczne; spełniają więc dwie funkcje: postaci historycznych, a zarazem postaci ponadczasowych. Wynika stąd dystans wobec przeszłości, który czyni przeszłość bardziej zrozumiałą, a jednocześnie nie pozwala identyfikować jej z teraźniejszością.
Tetralogia jest m.in. rodzajem powieści edukacyjnej, w której główny bohater, Józef, rozwija się z pełnego fantazji marzyciela i egoisty w człowieka działającego społecznie. Józef “żywiciel” jest w końcu bohaterem “rewolucji od góry”, który pozyskał zaufanie ludu, ponieważ reprezentuje interesy tego ludu. Jest on w tym względzie wyrazem dwoistej inspiracji autora: niejednokrotnie w literaturze niemieckiej głoszonej zasady “wychowania księcia” (od Lutra do Wielanda i Schillera) oraz Rooseveltowskiego “New Deal” w zmienionych społecznie warunkach, niosącego w istocie ten sam program odgórnych społecznych reform.
Problematyka życia i śmierci odgrywa również w tym utworze Manna ważną rolę. Szczególnie wyraźnie występuje w partii poświęconej spotkaniu Józefa z Mut-em-enet (nasuwa się analogia z “Czarodziejską górą”: Hans Castorp – Clawdia Chauchat), które dopełnia wiedzy bohatera o rzeczach ostatecznych. Autor wyraźnie sugeruje, że tylko ta wiedza umożliwia Józefowi dokonanie dzieła uratowania Egiptu.
Zobacz również inne streszczenia lektur szkolnych na naszych stronach!
