Katastrofizm to zespół tendencji historiozoficzno-moralistycznych związanych z przekonaniem o nieuchronnej i bliskiej katastrofie, zagrażającej współczesnemu światu.
Kierunek przejawiający się w filozofii, teorii kultury i literaturze europejskiej, zwłaszcza w okresie dwudziestolecia międzywojennego, czerpał inspiracje teoretyczne z dekadentyzmu i pesymizmu pewnych nurtów filozoficznych schyłku XIX wieku (np. F. Nietzsche) i zyskiwał podatny grunt wskutek kryzysu gospodarczego po I wojnie światowej.
Tendencje katastroficzne znalazły wyraz zwłaszcza w głoszącej zmierzch świata mieszczańskiego historiozofii O. Spenglera (“Der untergang des Abendlandes”, 1919) oraz w pracach J. Ortegi y Gasseta, A. Toynbee’go, a także w tzw. filozofii życia i koncepcjach filozoficznych irracjonalizmu; w literaturze europejskiej przejawiły się m.in. w twórczości G. Wellsa, A. Huxleya, F. Kafki.
W Polsce poglądy zbliżone do katastrofizmu głosili m.in. F. Znaniecki (“Upadek cywilizacji zachodniej” 1921) i M. Zdziechowski (“Widmo przyszłości” 1936, “W obliczu końca” 1938).
Idee katastroficzne znalazły wyraz w koncepcjach estetyczno-filozoficznych i twórczości literackiej S.I. Witkiewicza, w utworach R. Jaworskiego, w wizjonersko-symbolistycznej poezji po 1930 r., zwłaszcza twórczości poetów z grupy Żagary, w liryce m.in. J. Czechowicza, M. Jastruna, W. Sebyły.
Do katastrofizmu nawiązywali poeci debiutujący w okresie okupacji hitlerowskiej – K.K. Baczyński, T. Gajcy, T. Borowski.
